


ปฎิทินวัฒนธรรม
ประเพณีแห่พ่อคุณโขน

o๑
พ.ค. ๖๔
o๑
พ.ค. ๖๔

o๑
พ.ค. ๖๔
o๑
พ.ค. ๖๔

o๑
พ.ค. ๖๔
o๑
พ.ค. ๖๔

o๑
พ.ค. ๖๔
o๑
พ.ค. ๖๔

o๑
พ.ค. ๖๔
o๑
พ.ค. ๖๔





คนเฒ่าคนแก่ในหมู่บ้านเล่าสืบกันมาว่า ศาลพ่อคุณโขนน่าจะมีมาตั้งแต่สมัยต้นรัตนโกสินทร์ ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 ในคราวนั้นมีคณะโขนหลวงได้เดินทางมาทางเรือโดยใช้คลองสุนัขหอนเพื่อไปยังอัมพวา สมุทรสงคราม ขณะที่ขบวนเรือผ่านตำบลบ้านบ่อ เรือเกิดอับปางมีคนเสียชีวิตมากมายตรงบริเวณนั้นเอง แต่น่าแปลกที่ศพนักแสดงโขนสองพี่น้องกลับลอยขึ้นมาเหนือน้ำ โดยศพผู้พี่กอดหัวโขนที่ใช้แสดงเป็นทศกัณฑ์ขึ้นมาด้วย ชาวบ้านจึงจัดสร้างศาลขึ้น ณ บริเวณที่พบศพท่านซึ่งเรียกว่าเป็นละแวก “บ้านบน” เรียกกันว่า “ศาลพ่อคุณโขน” ส่วนบริเวณที่พบศพผู้เป็นน้อง อยู่ในละแวก “บ้านล่าง” ชาวบ้านก็ร่วมกันสร้างศาลขึ้นเช่นกันเรียกว่า “ศาลพ่อคุณน้อย”
ด้วยอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์ของพ่อคุณโขนทำให้ชาวบ้านเลื่อมใสศรัทธามาก มีเรื่องเล่ามากมายของชาวบ้านต่อความศักดิ์สิทธิ์ของศาลพ่อคุณโขน เช่น บริเวณริมน้ำของศาลพ่อคุณโขนมีจระเข้ศักดิ์สิทธิ์ที่คอยช่วยชาวบ้าน หรือหากเรือลำใดไม่หยุดจอดสักการะที่ศาลพ่อคุณโขนเวลามีงานประจำปีเรือลำนั้นจะอับปางไม่สามารถไปต่อได้ ด้วยความศรัทธาและความศักดิ์สิทธิ์ชาวบ้านมักจะมาบนบานที่ศาลพ่อคุณโขนเพื่อขอพร ขอให้กิจการงานค้าขายรุ่งเรือง ขอให้ฝนไม่ตกตอนทำนาเกลือ ขอให้พ้นจากโรคภัย และเรื่องมงคลต่างๆ ในชีวิต และเมื่อสำเร็จมักจะมาไหว้และแก้บนด้วยคณะละครรำในงานประจำปี
งานแห่พ่อคุณโขนในอดีตนั้นจัดเพียงสองวัน แต่ปัจจุบันจัดสามวัน คือขึ้น 12,13,14 ค่ำ เดือนหกของทุกปี แต่อย่างไรก็ดีการเตรียมงานจริงๆ เริ่มตั้งแต่วันขึ้น 10 ค่ำ โดยจะเชิญเจ้าอาวาสจากวัดต่างๆ ในอดีตเจ้าคณะจังหวัดจะมาร่วมทำพิธีเจริญพุทธมนต์เย็น ต่อมาวันขึ้น 11 ค่ำ ช่วงเช้าจัดทำบุญตักบาตรถวายภัตตาหารเช้าแด่พระภิกษุสงฆ์ ช่วงเย็นบริเวณโรงละครหน้าศาลจัดโหมโรง มีละครรำถวายมือ ซึ่งถือปฏิบัติกันมาตั้งแต่อดีตที่ทางศาลจะว่าละครรำจากเพชรบุรีให้มารำในงานประจำปี สมัยก่อนคณะละครรำมักต้องนั่งรถไฟมา เดินทางลำบากใช้เวลานาน เมื่อถึงศาลต้องรำถวายมือก่อน ยังไม่ต้องแต่งองค์ทรงเครื่อง เพื่อเป็นการสักการะพ่อคุณโขนก่อนงานจริง โดยละครรำแก้บนจะเล่นไปจนถึงขึ้น 14 ค่ำ และจะหยุดรำในวันพระคือขึ้น 15 ค่ำ จากนั้นพอแรม 1 ค่ำจะมารำต่อ
วันขึ้น 12 ค่ำ เป็นวันแห่พ่อคุณโขน บริเวณหน้าศาลจะจัดเป็นโรงทานให้คนที่มาร่วมงานรับประทานอาหารเช้าและกลางวันฟรี เมื่อถึงเวลาแห่ประมาณ 9 โมงเช้าจะมีคนอัญเชิญพ่อคุณโขนลงมาจากศาลและเดินแห่ไปรอบหมู่บ้าน เส้นทางการแห่จะเริ่มจากศาลพ่อคุณโขน เดินไปถึงศาลพ่อคุณน้อยที่อยู่ริมน้ำเช่นกัน ห่างออกไปราว 700 เมตร จากนั้นจะอัญเชิญพ่อคุณน้อยลงมาจากศาลเพื่อเข้าร่วมขบวน เดินแห่กลับทางเดิมและวกขึ้นสะพานโยธาธิการข้ามคลองสุนัขหอนไปยังบริเวณหน้าวัดใหญ่บ้านบ่อ แล้วเดินข้ามสะพานกลับมายังศาลพ่อคุณโขน นำพ่อคุณโขนและพ่อคุณน้อยประดิษฐานที่บนศาลพ่อคุณโขน เมื่องานเสร็จแล้วจึงอัญเชิญพ่อคุณน้อยกลับไปยังศาลพ่อคุณน้อยดังเดิม ทั้งนี้ในราวเดือนสิงหาคมจะมีงานแห่ศาลพ่อคุณน้อยเช่นเดียวกันแต่อาจจะไม่ใหญ่เท่างานแห่ศาลพ่อคุณโขน ระหว่างการแห่จะมีขบวนสิงโตจากสมุทรสาครและคณะกระตั้วแทงเสือมาร่วมขบวน มีแตรวงบรรเลงตลอดทางเป็นที่ครึกครื้น ตามรายทางบ้านต่างๆ จะนำน้ำดื่มและขนมมาเลี้ยงคนที่ร่วมขบวนแห่ ถือเป็นการทำบุญร่วมกัน
ตลอดวันตั้งแต่ขึ้น 12 ค่ำ ชาวบ้านจะเริ่มมาไหว้ ปิดทอง และแก้บนกันตั้งแต่เช้า โดยของไหว้มีเอกลักษณ์ไม่เหมือนใครประกอบด้วย ขนมกง ข้าวตอกหัวโขน ดอกไม้ธูปเทียน ผลไม้ หรือหัวหมู ตามแต่กำลัง ส่วนการแก้บนนิยมแก้ด้วยละครำ คณะละครรำบางปีเคยต้องรำแก้บนหลังจากจบงานถึงกว่าครึ่งเดือนเพราะมีคนมาแก้บนมาก โดยคณะละครที่มาร่วมงานเป็นประจำทุกปีคือคณะขันนาคทัศนศิลป์ จ.เพชรบุรี ซึ่งมาร่วมงานตั้งแต่รุ่นพ่อแม่จนปัจจุบันรุ่นลูกสืบทอดคณะก็ยังมารำในงานแห่พ่อคุณโขน
